Illegale handel in dieren
Het afgelopen halfjaar bracht Dendrobatidae Nederland (DN) de illegale dierhandel meerdere keren onder de aandacht. In ons magazine van maart 2019 bespraken wij de overdrachtsverklaring als hulpmiddel in de strijd tegen illegale dierhandel en op de DN-dag organiseerden wij een presentatie van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Ook in onderling verband zijn gesprekken gevoerd en zorgen besproken. Toch is niet iedereen er even goed van op de hoogte dat Dendrobatidae Nederland dit thema zo serieus neemt, of dat wij er namens onze leden überhaupt mee bezig zijn. Daarom is besloten om onze positie niet nog eens via het DN-magazine te behandelen, maar om via onze website te verduidelijken waarom verenigingen nodig zijn in de strijd tegen illegale dierhandel. Vooral beginnende kikkerhouders kunnen met deze informatie voorkomen dat zij verkeerde keuzes maken.
Dendrobatidae Nederland heeft als doelstelling om “De natuurwaardering, meer in het bijzonder voor de regenwouden van Midden- en Zuid-Amerika en nog meer in het bijzonder voor de gifkikkers en andere tropische kikkers, te helpen opwekken, onderhouden en bevorderen”(Statuten). Wij doen dit door onze leden te leren hoe zij (gif)kikkers op een juiste manier houden, wat bij veel soorten voor nageslacht zorgt. Naast het stimuleren van nakweek in de hobby, besteden wij ook veel aandacht aan de soorten in hun natuurlijke biotoop. Ieder jaar doneren wij financiële middelen voor onderzoek naar de verspreiding van soorten. Dat is nodig voor een effectieve natuurbescherming. In ons DN-magazine schrijven wij over deze activiteiten en publiceren wij ook recente wetenschappelijke publicaties in leesbaar Nederlands om de kwaliteit van onze gezamenlijk kennis te verhogen.
Het is voor DN-leden dan ook al snel duidelijk dat de vereniging geen commerciële insteek hanteert en over meer gaat dan alleen de kikkers. DN is hierin zeker niet uniek. Wereldwijd staan verenigingen zelfs klaar om een actievere rol in te nemen bij behoud- en herintroductieprogramma’s (Browne et al., 2018). Vaak weten gespecialiseerde liefhebbers precies hoe bijzondere (gif)kikkersoorten kunnen worden gekweekt en deze informatie levert al een belangrijke bijdrage aan conservatieprogramma’s doordat zij een hoop trial & error kunnen overslaan. Helaas loopt een formele integratie met (inter)nationale natuurbehoudsstrategieën nog ver achter.
Terwijl deze formele samenwerking laag blijft, neemt de frustratie over natuuraantasting juist toe. In het maatschappelijk debat krijgt vooral de stroperij van iconische diersoorten de aandacht, maar ook amfibieën zijn het slachtoffer van foute handel. In dit webartikel belichten wij daarom de effecten van de illegale dierhandel op het hobbylandschap. Hiernaast verduidelijken wij wat Dendrobatidae Nederland hieraan blijft doen en belichten wij de rol van de autoriteiten. Dit artikel gebruikt het woord handel overigens in haar breedste zin. Binnen het hobbylandschap bestaan namelijk zowel commerciële en niet-commerciële transacties.
Eigenschappen van illegale dierhandel
Het is duidelijk dat hobbyverenigingen de illegale dierhandel sterk afkeuren. Hoewel een wetsovertreding voor iedereen strafbaar is, dragen misstanden omtrent exotische dieren namelijk extra bij aan maatschappelijke onrust(1). Dendrobatidae Nederland vindt dit grotendeels terecht. Dieren kunnen namelijk niet voor zichzelf opkomen zoals een mens dat wel kan. Het is dus goed om te weten dat dit thema leeft en dat oprechte zorg voor dieren echt in onze genen zit.
Een pijnpunt is echter wel dat publieke media de losstaande gebeurtenissen vaak eenzijdig belicht en zelden om statements van verenigingen vraagt. Dit wekt de suggestie dat incidenten inherent zijn aan de exotenhouderij en dat liefhebbers zich niet met deze overtredingen bemoeien. Niets is echter minder waar. Net zoals bij andere sectoren van de dierhouderij, willen ook amfibieënliefhebbers hun favoriete dieren tegen uitbuiting beschermen. De consument heeft daarin echter nog steeds de grootste rol te spelen. Vaak is het juist doordat gewone burgers zich haastig over de hobby informeren, dat het criminele circuit haar gang kan blijven gaan. Net zoals bij de foute fokkerij en illegale puppyhandel berust een groot deel van onze preventieve aanpak daarom op goede voorlichting. Verenigingen moeten daarin verduidelijken wat illegale dierhandel voor de sector betekent en wat verenigingen hiertegen doen.
De wijze van overdracht verdeelt de illegale dierhandel in twee categorieën;
- Het verhandelen van dieren welke volgens de wetgeving niet mogen worden verhandeld
- Het verhandelen van vergunningsplichtige dieren zonder te beschikken over de verplichte handelsvergunning
In de eerste categorie valt bijvoorbeeld dierhandel welke strijdig is met de Nederlandse Wet Natuurbescherming (voorheen Natuurbeschermingswet). Deze wet verbiedt de verkoop en het bezit van inheemse diersoorten, tenzij de individuele dieren aantoonbaar uit nakweek afkomstig zijn(2). Het doel van deze wet is om stroperij en lokaal uitsterven te voorkomen(3). Er kan voor niet-nagekweekte individuen wel een bezitsontheffing worden aangevraagd. Hierdoor kan een opvangcentrum bijvoorbeeld toch zorg aan gewonde dieren verlenen. Heeft u echter zelf een gewonde egel in huis, dan is dit toch strafbaar. Binnen twaalf uur moet u het dier namelijk aan een gecertificeerde instantie overdragen. Binnen Nederland voeren bijzonder opsporingsambtenaren hierop de handhaving(4).
Ook in internationaal verband kennen wij afspraken om diersoorten tegen uitsterven te beschermen. Zo worden er handelsquota en aanvullende bepalingen vastgelegd in het CITES-handelverdrag. Lidstaten bespreken de status van bedreigde diersoorten tijdens een driejaarlijkse Conference of Parties (CoP) en leggen de overeengekomen handelsregels vast in hun nationale wetgeving volgens de daarvoor geldende bepalingen.
Bij illegale dierhandel uit de tweede categorie stuit de handelaar dan ook vaak op CITES-regelgeving. Iemand (ver)koopt dan dieren waarvoor eerst een vergunning moet worden verkregen maar heeft deze vergunning niet in handen, waarmee de overdracht illegaal is. Dit hoeft overigens niet direct te betekenen dat er altijd sprake is van georganiseerde criminaliteit. Een oprechte vergissing in naamgeving, onjuiste verpakking, of een menselijke fout bij de CITES-autoriteit is soms al ruim voldoende om een certificaat ongeldig te maken en de zending als illegaal te bestempelen.
Effecten op het hobbylandschap
Omdat Dendrobatidae Nederland geen betrouwbare gegevens kon vinden over de omvang van de illegale dierhandel blijft deze buiten beschouwing en beperken wij ons tot haar effecten op het hobbylandschap. Zo is het bekend dat illegale handel in diersoorten kan leiden tot een verarming van genetische diversiteit. Ook stimuleert illegale handel vaak meerdere vormen van stroperij en uitbuiting van de lokale bevolking. Netto heeft dit een groot effect op de natuurlijke leefomgeving (Nellemann et al., 2016, p. 41 - 55).
Voor DN zijn deze zaken een doorn in het oog omdat wij juist proberen om soorten tegen uitsterven te beschermen via een gerichte ondersteuning van natuurbeschermingsprojecten. Met het verlies van genetische diversiteit en een trager populatieherstel daalt ook de efficiëntie van deze inzet. Hiernaast is de noodzaak tot strenge beschermingsregimes en handelsverboden vaak allerminst gunstig voor de lokale gemeenschappen. Zij voelen hiermee namelijk niet alleen de druk van toenemende natuurvernieling, maar door (goedbedoelde) beperkingen vanuit de overheid komen ook de lokale ontwikkelingen in het gedrang. Activiteiten zoals ecotoerisme kunnen daardoor indirect lijden onder de stroperij.
De illegale handel komt echter ook voor bij dieren die niet uit het wild afkomstig zijn. De Excidobates mysteriosus lijkt bijvoorbeeld goed kweekbaar, maar deze soort is niet herleidbaar tot een legale import en daarmee niet toegestaan binnen de hobby. Binnen de hobbyomgeving ligt het accent dus altijd op een sluitende overdrachtsverklaring. Als u niet kunt aantonen dat uw dieren een legale herkomst hebben, mag u deze niet houden.
Voor de vereniging ligt hier een belangrijke functie. Beginnende kikkerhouders weten namelijk niet direct met welke soorten wel en niet goed wordt gekweekt en hoe daarmee het legale hobbyaanbod in nakweekdieren fluctueert. Ook kunnen soorten onder een onjuiste naam worden verhandeld, wat voor iemand zonder goed ontwikkelde soortenkennis niet altijd duidelijk is. Zij weten betrouwbare handelaren daarmee niet te onderscheiden van louche dealers en lopen risico op een illegale overdracht. Verenigingsveteranen hebben vaak al veel van dit uitzoekwerk achter de rug en weten uit ervaring of de zaken kloppen. Ook houden zij via persoonlijk contact in de gaten wie er met welke soorten weet te kweken. Dit uitzoekproces is voor nieuwe toetreders echter nog onbekend, waardoor zij stranden in de vroege fasen van de hobbyverkenning. Gespecialiseerde verenigingen zetten zich precies daarom in voor goede overdracht van kennis en ervaring.
Werkwijze van de vereniging
Om illegale handel terug te dringen is dus vakkennis nodig. Dendrobatidae Nederland biedt deze kennis op verschillende manieren aan. Zo is ons boek Gifkikkers geschikt om zelfstandig soorten te leren identificeren (zelfs handhavingsdiensten gebruiken ons boek). Ook onze magazines, halfjaarlijkse kikkerdagen en de DN-dag helpen u en uw medehobbyisten om vele soorten gifkikkers goed te leren herkennen. Het enige wat de vereniging niet heeft, is een handige app.
De preventie van illegale dierhandel houdt alleen niet op bij kennis over de naamgeving van kikkers. Het vraagt ook om een toezicht op het hobbylandschap en de instandhouding van veilige handelskanalen. Juist op dit punt beschikken veel verenigingen over hun eigen platform. Zij houden hier toezicht op het aanbod en maken duidelijk welke soorten legaal verhandeld mogen worden. Zo voert Dendrobatidae Nederland tijdens de Kikkerdagen niet alleen een gezondheidscontrole uit, maar controleren wij ook op aanwezigheid van niet-toegestane soorten. Kikkerliefhebbers kunnen dit trouwens ook zelf met de DN-toetsingslijst, die op onze website te vinden is. Met deze lijst, de controle op legale herkomst en een sluitende administratie zorgen koper en verkoper voor een betrouwbare overdracht.
Naast het stimuleren van transparantie, vraagt bescherming van kwetsbare soorten soms ook om de durf om in te grijpen. Bij zichtbare overtredingen kan een vereniging individuele leden royeren. In het geval van een wetsovertreding is zij zelfs verplicht tot een melding bij de autoriteiten. De handhavingsdiensten zijn zelf ook regelmatig aanwezig op onze evenementen om een oogje in het zeil te houden.
Wanneer u zelf getuige bent van misstanden, wilt u natuurlijk ook weten wat u kunt doen. De eerste stap is het inwinnen van informatie. Lees u goed in over de soort die u wilt gaan houden en trek na of deze soort in gevangenschap wordt gekweekt of legaal kan worden geïmporteerd via dierenspeciaalzaken. Door over de juiste informatie te beschikken, voorkomt u een valse beschuldiging. Zowel het boek Gifkikkers als de DN-magazines stellen u in staat om dit te controleren.
Vraag waar de dieren vandaan komen, accepteer geen dieren met onduidelijke herkomst en benader bij twijfel een medehobbyist of het bestuur van uw vereniging. Heeft u zich voldoende geïnformeerd en gaat u over tot aankoop, zorg dan voor een ingevulde overdrachtsverklaring en sluitende administratie. Zonder documentatie begaat u een overtreding van de CITES-regelgeving.
Bent u toch (bijna) gedupeerd of ziet u dat anderen zich schuldig (dreigen te) maken aan illegale handel, maak dan een inschatting van de situatie en handel daarnaar. U kunt sommige misstanden al ter plekke voorkomen door het DN-bestuur een signaal te geven. Wanneer het een handeling betreft die zich buiten ons toezicht afspeelt, zowel online als offline, benader dan de autoriteiten en maak de afweging of u met uw melding anoniem wilt blijven. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit of politie is hiervoor bereikbaar via hun algemene contactgegevens, zij neemt uw melding in ontvangst en informeert over de vervolgstappen(5). Als alternatief kunt u anoniem contact opnemen met Meld Misdaad Anoniem, uw persoonlijke gegevens worden dan niet opgeslagen. Wel registreert MMA alle noodzakelijke kenmerken van uw melding en geeft zij deze door aan de autoriteiten(6). Uw melding draagt zo altijd bij aan een eventueel onderzoek.
Besef wel dat u nooit gemachtigd bent om zelfstandig in te grijpen of te onderzoeken. U heeft een plicht om uzelf goed te informeren, maar het verzamelen van belastend bewijsmateriaal dient u aan experts over te laten.
Tot slot
In dit artikel is aangegeven dat verenigingen de illegale dierhandel niet alleen afkeuren maar ook een preventieve functie vervullen. Doordat gespecialiseerde kikkerhouders hun ervaring op nieuwe toetreders overbrengen, voorkomen zij de aanschaf van niet-toegestane soorten. Ook is besproken hoe menselijke fouten binnen CITES-agentschappen een handel soms onbedoeld als illegaal kunnen bestempelen en welke effecten de illegale handel heeft op de toekomst van onze hobby.
Om kwetsbare populaties te behouden, zet Dendrobatidae Nederland zich hard in voor een goede samenwerking met de autoriteiten en houdt zij toezicht op eventuele misstanden. Ondertussen geven gifkikkerhouders het goede voorbeeld door altijd een overdrachtsverklaring te gebruiken.
Heeft u na het lezen van dit artikel nog vragen, mail dan uw bestuur via bestuur@gifkikkerportaal.nl.
Bronvermelding:
Browne, R., Janzen, P., Bagaturov, M., & van Houte, D. (2018). Amphibian Keeper Conservation Breeding Programs. Journal of Zoological Research, 2(1), 29-46
Nellemann, C., Henriksen, R., Kreilhuber, A., Stewart, D., Kotsovou, M., Raxter, P., . . . Barrat, S. (2016). The Rise of Environmental Crime. A Growing Threat to Natural Resources Peace, Development and Security. A UNEP-INTERPOL Rapid Response Assessment. United Nations Environment Programme and RHIPTO Rapid Response–Norwegian Center for Global Analyses.